توبه از گناهان

✍️ غیر از أئمهٔ معصومین ‹علیهم‌الصلوةوالسلام› كم‌تر انسانى يافت مى‌شود كه در طول عمر خويش گِرد گناه، نگرديده باشد. برخی می‌دانند که گناه‌کار بوده‌اند و متنبّه شده و توبه می‌کنند؛ اما برخی هم از گناهان خود بی‌خبرند و چه‌بسا قربةًإلي‌الله گناه مشغول گناه می‌شوند.

😇 اخیرا یادداشتی را خواندم که حاوی تهمت‌هایی، نثار یک‌نفر بود؛ با این توضیح و استدلال نویسنده که [افرادی با سابقهٔ گناه‌کاری، هرچند توبه‌کار بوده‌باشند، هیچ‌گاه واجد صلاحیت جهت کنش‌گری انقلابی نخواهند بود، چراکه در بزنگاه‌های سیاسی، سقوط می‌کنند]. جالب این بود که نویسنده محترم، گناهی که به‌واسطهٔ همین یادداشت خودش، درحال ارتکاب آن است را نمی‌بیند و به‌وسیلهٔ گناه (تهمت)، از سابقه گناه شخصی که حدود یک دهه پیش توبه‌کار بوده و ازقضا جناب نویسنده از جزئیات آن‌ها هم آگاهی ندارد، سخن می‌راند.

❓پس تکلیف توبه‌کاران چه می‌شود؟

✍️ باید عرض شود که هم قرآن و هم روایات و کلمات بزرگان، تکلیف ما را روشن کرده است.

💠 خداوند متعال در قرآن می‌فرماید: {مَنْ تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ عَمَلًا صَالِحًا فَأُولَئِكَ يُبَدِّلُ اللَّهُ سَيِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا}؛ (یعنی اگر کسی توبه کرد و دوباره ایمان آورد و کار نیک انجام داد، خداوندمتعال بدی‌های او را به نیکی تبدیل می‌کند).

😯 نکته بسیار ظریفی که در این آیه وجود دارد این‌است که خداوندمتعال نمی‌گوید [گناهانش را می‌بخشم]؛ می‌فرماید [گناهانش را تبدیل به ثواب می‌کنم]؛ یعنی اگر هزار گناه هم کرده باشد و بعد از آن‌ها توبه کرده و ایمان و عمل صالح انجام بدهد، همه آن گناهان، به نیکی تبدیل می‌شود؛ یعنی عوض آن هزار گناهی که از آن‌ها توبه کرده، هزار کار ثواب برایش نوشته می‌شود.

➕ در احادیث متعددی هم این مطلب مورد تأکید قرار گرفته که به دو مورد از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

سلیمان‌بن‌خالد می‌گوید: آیه‌ی {إِلَّا مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلًا صالِحاً فَأُوْلئِکَ یُبَدِّلُ اللهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ} را برای امام صادق ‹علیه‌السلام› تلاوت کردم؛ امام فرمود: «آیه در حقّ شماهاست. روز قیامت، مؤمن گناهکار، به درگاه خداوند آورده شود، فرشته‌ی مأمور حساب، او را بر همه‌ی خطاهایش، و از زمان و ساعت وقوع گناه خبر می‌دهد و بنده‌ی مؤمن، چاره‌ای جز اعتراف ندارد. خداوند خطاب می‌کند: «ای بنده‌ی من! من آبروی تو را در دنیا حفظ کردم، امروز هم گناهانت را بخشیده، و آن‌ها را تبدیل به حسنات می‌کنم». امام افزود: «آن‌گاه نامه‌ی عمل مؤمن در برابر دیده‌گان مردم به نمایش گذاشته می‌شود و همه می‌گویند: «سبحان‌الله! عجب بنده‌ای که حتّی یک گناه در پرونده‌ی او نیست. این است معنی آیه‌ی فَأُوْلئِکَ یُبَدِّلُ اللهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ».

همچنین از امام رضا ‹علیه‌السلام› نقل شده که فرمودند: «در روز قیامت، که خداوندمتعال مؤمنین را در موقف و برای حساب قرار می‌دهد تا أعمال‌شان را بر او عرضه کنند، مؤمن به پرونده‌ی اعمال خود نگاه می‌کند و اوّل‌چیزی که در آن می‌بیند، سیّئات و گناهان است؛ چهره‌اش دگرگون و ناراحت می‌شود، بندبند بدنش می‌لرزد. پس از آن، حسناتش عرضه می‌شود و خوشحال و مسرور می‌گردد. دراین‌هنگام خداوند متعال به مأمورین خود دستور می‌دهد که سیّئات و گناهان او را تبدیل به حسنات و نیکی بگردانید و به خلایق نشان دهید. پس از این لطف الهی مردم که چنین می‌بینند می‌گویند: [آیا این مؤمنین یک گناه هم نداشتند که تمام پرونده‌شان، حسنات است؟] و این‌است معنای آیه شریفه که می‌فرماید: یُبَدِّلُ اللهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ.»

🧐 سیره بزرگانِ ما، در مواجهه و برخورد با افراد توبه‌کار چگونه بوده است؟

😮 شاید بهترین مثال برای این مسأله، مرحوم علامه جهانگیرخان باشد. جهانگیرخان قشقایی، تا سنّ ۴۰سالگی، اهل گناه بود؛ اما با یک تلنگر، توبه کرد و به یکی از بزرگانِ عالَم اسلام تبدیل شد.

←← شهید مطهری ‹رحمةالله‌علیه› درباره ایشان می‌گوید: «مرحوم جهانگیرخان، علاوه.بر مقام علمی و فلسفی، در متانت و وقار و انضباط اخلاقی و تقوا، نمونه بوده است. تا آخر عمر در همان لباس عادی اولی خود باقی بود و فوق‌العاده مورد ارادت شاگردان و آشنایان قرار داشت».

←← آیةالله حاج آقا رحیم ارباب(ره) نیز در مورد ایشان می فرماید:…

👈 ادامه در بخش دوم 👉
.